گفتگو با رئیس مرکز نوآوری بهسازان فردا (پل‌وینو) درباره آینده شبکه ققنوس و برنامه‌های بهسازان فردا در ققنوس
با انتشار رمزارز بانک مرکزی، کنترل، نظارت و اعمال سیاست‌های پولی از دست بانک مرکزی خارج نمی‌شود.
نشریه شماره چهارم (نسخه آذرماه) ققنوس با تمرکز بر جنبه‌های فنی، حقوقی، شرعی و کسبوکاری ارز دیجیتال بانک مرکزی منتشر شد. در همین ارتباط بخش مصاحبه با میزبان‌ها در این شماره به گفت‌وگو با آقای محمدهادی شالباف رئیس مرکز نوآوری بهسازان فردا (پل‌وینو) اختصاص یافت و با ایشان درباره ققنوس و برنامه‌های مجموعه بهسازان در این شبکه صحبت شد. هلدینگ بهسازان فردا وابسته به بانک ملت از اولین میزبانان شبکه ققنوس است که اقدامات ارزشمندی در راستای توسعه این شبکه انجام داده است. آنچه در ادامه می‌خوانید، شرح این گفت‌وگو است.
مجموعه بهسازان فردا از ابتدای مسیر، به‌عنوان میزبان، همراه شبکه ققنوس بوده است. از آغاز این همراهی برای ما بگویید. بهسازان چه طور و با چه اهدافی در شبکه ققنوس حضور پیدا کرد؟
همان‌طور که اشاره کردید هلدینگ بهسازان فردا به همراه سایر شرکا از بنیان‌گذاران شبکه ققنوس است. باتوجه به اهمیت موضوع بلاکچین، تا قبل از این ما در مجموعه شرکت‌های گروه بهسازان در بخش‌های مختلف وابسته به این موضوع فعالیت‌هایی را انجام داده بودیم که البته بیشتر جنبه مطالعه و پژوهش داشت؛ نتایج این تحقیقات نشان می‌داد که فناوری بلاکچین و موضوع و مفهوم دفاتر کل توزیع شده یا به اختصار DLT از محرک‌های بسیار تأثیرگذار تحول در بسیاری از حوزه‌ها از جمله صنعت بانکداری و پرداخت خواهد بود که باید مورد توجه قرار گیرد؛ اما شاید ویژگی خاص این موضوع نسبت به سایر فناوری‌ها در این نکته اساسی بود که استفاده از آن مستلزم یک حرکت جمعی و شبکه‌ای است و نمی‌توان به‌صورت تک سازمانی به آن پرداخت و کارایی آن ارتباط مستقیم با تعدد اعضای شبکه دارد؛ لذا از ایده ایجاد کنسرسیوم شرکت ققنوس استقبال کردیم.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------- شاید ویژگی خاص این موضوع نسبت به سایر فناوری‌ها در این نکته اساسی بود که استفاده از آن مستلزم یک حرکت جمعی و شبکه‌ای است و نمی‌توان به‌صورت تک سازمانی به آن پرداخت و کارایی آن ارتباط مستقیم با تعدد اعضای شبکه دارد؛ لذا از ایده ایجاد کنسرسیوم شرکت ققنوس استقبال کردیم.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
آیا ققنوس را پروژه‌ای موفق می‌دانید؟ بهسازان به اهداف خود در شبکه ققنوس دست پیدا کرده است؟
در رابطه با میزان موفقیت پلتفرم ققنوس باید اذعان داشت که دستیابی به اهداف آن بسیار متأثر از فضای حاکم رگولاتوری کشور به‌شمار می‌رود و قاعدتاً در حوزه‌هایی که این وابستگی بیشتر هست، هنوز با اهداف فاصله دارد. ققنوس در چند محور تا حدود زیادی موفق بوده است؛ از جمله:
- دستیابی و تسلط به این فناوری از جنبه‌های مفهومی و فنی؛ امروز ققنوس می‌داند که این فناوری چیست و چه ابعادی دارد؛ موارد کاربرد آن چیست؛ چه نیازهایی را می‌تواند پاسخ دهد و چه راهکارهای بهتری برای ارتقای شیوه‌های گذشته وجود دارد؛ علاوه برآن توانسته است با ایجاد ساختار و پلتفرم‌های مورد نیاز زمینه اجرای بسیاری از آنها را فراهم و برخی را نیز به اجرا درآورد.
- در حوزه فرهنگ‌سازی و آشنایی با این فناوری هم در ابعاد عمومی برای مردم با ایجاد نمونه محصولات عمومی مانند توکن پیمان و سایر توکن‌های با پشتوانه دارایی و هم برای کسب وکارها و دولت با ارائه راه‌حل‌ها و خدمات مبتنی بر این فناوری، قدم‌های مناسب و در حال توسعه برداشته شده است؛ به گونه‌ای که امروز در صف اول نسل جدید که انگیزه و علاقه بیشتری به این حوزه دارد، امکان این را پیدا کرده است که با نمونه محصولات داخلی نیاز خود را تأمین نماید. از طرفی کسب وکارها و مدیران کشور نیز می‌توانند با طرح نیازها و سوالات خود از این ظرفیت استفاده نمایند و در رویکردهای توسعه‌ای خود به آن متکی باشند.
- تربیت نیروهای متخصص به‌طوری که در حال حاضر شرکت ققنوس از یک تیم حرفه‌ای و مجرب در حوزه‌های فنی، کسبوکاری و حقوقی در این زمینه برخوردار است که برای توسعه و پیشبرد اهداف ققنوس و شرکای تجاری آن بسیار ارزشمند و ارزش‌آفرین هستند.
ققنوس با هدف استفاده از فناوری بلاکچین با حضور چهار بانک بزرگ کشور و مجموعه شرکت توسن ایجاد شد تا پروژه‌های مهم و اثرگذار در سطح ملی را انجام دهد و مشکلات و چالش‌های بزرگی را رفع کند؛ در این زمینه موفقیت مناسبی نداشتیم؛ چرا که بسیاری از مسائل بیرونی از جمله مسائل رگولاتوری باعث شده است این هدف به‌صورت کامل محقق نشود؛ البته ققنوس در حال تلاش است تا مشکلات و چالش‌ها را رفع کند و بتواند اقداماتی بزرگ و ملی را در سطح کشور انجام دهد.
فلسفه وجودی ققنوس این است که بانک‌ها بخشی از دارایی خود را، به‌خصوص در زمینه املاک که جزء دارایی‌های راکدشان محسوب می‌شود، به سرمایه‌های در گردش تبدیل کند. در این زمینه برای توسعه پتانسیل واگذاری این دارایی‌ها، اقدامات متعددی انجام شد؛ اما مشکلاتی داریم که باعث شده است، پروژه عملیاتی نشود. در مجموعه بانک ملت و گروه بهسازان فردا از تمام کاربردهای حوزه فناوری زنجیره بلوک و دفترکل توزیع شده، بحث کاربردی کردن و استفاده از زیرساخت توکن املاک را در دستور کار با تمرکز بالا قرار دادیم و در زمینه مسائل قانونی و اجرا توانستیم پیشرفت‌های خیلی خوبی داشته باشیم.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
موضوع وثیقه را برای تسهیلات خرد به‌صورت جدی دنبال کردیم تا این توکن‌ها مانند توکن پیمان و الماس که جنبه سرمایه‌گذاری دارند، به‌عنوان وثیقه برای تسهیلات خرد استفاده شود. این موضوعات در حال پیگیری است که می‌تواند به توسعه استفاده از این توکن‌ها کمک کند و ارزش کاربردی توکن را ارتقاء می‌دهد.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
قرار است مجموعه بهسازان توکنی را با نام «توکن معین ملت» در شبکه ققنوس عرضه کند. ابتدا این پروژه را برای ما تشریح کنید و در ادامه به ما بگویید که پیاده‌سازی این پروژه در چه مرحله‌ای است و با چه چالش‌هایی روبه رو است. چه زمانی شاهد عرضه این توکن خواهیم بود؟
این پروژه کار مشترک مرکز نوآوری پل‌وینو و شرکت بهساز مشارکت بانک ملت است که قرار است با استفاده از پلتفرم ققنوس به‌عنوان یک نمونه عملیاتی منافع یک ملک تجاری توکنیزه و در اختیار عموم قرار داده شود. از مقدمات اصلی این کار تنظیم دقیق روش اجرایی و ضوابط و فرایندهای مربوط در قالب سپیدنامه بود که این کار انجام شده است؛ لکن به دلیل اینکه قرار بود از برخی کانال‌های بانک برای عرضه آن استفاده شود. بخش حقوقی بانک مأموریت یافت که موضوع را مورد بررسی دقیق قرار دهد. خوشبختانه جلسات و هماهنگی‌های نسبتاً خوب و با نگاه مثبتی انجام شده است و برخی اصلاحات در حال نهایی‌سازی است. طبیعی است این یک کار کاملاً نو و جدید است که قرار است علاوه بر اجرای درست، قابل تعمیم و گسترش باشد.
آیا پروژه دیگری به جز توکن در حوزه املاک در دستور کار بهسازان فردا و بانک ملت قرار دارد؟
اولویت ما بحث املاک است؛ اما موضوع وثیقه را برای تسهیلات خرد به صورت جدی دنبال کردیم تا این توکن‌ها مانند توکن پیمان و الماس که جنبه سرمایه‌گذاری دارند، به‌عنوان وثیقه برای تسهیلات خرد استفاده شود. این موضوعات در حال پیگیری است که می‌تواند به توسعه استفاده از این توکن‌ها کمک کند و ارزش کاربردی توکن را ارتقاء می‌دهد. بانک ملت اولین بانک در سطح کشور است که این کار را در حال انجام دارد که با ایجاد زیرساخت فنی در آینده نزدیک این اتفاق رخ خواهد داد.
چشم انداز ققنوس از نگاه شما چطور است؟
توکن‌هایی که ققنوس تا به امروز منتشر کرده است، بیشتر جنبه توکن‌هایی را دارد که برای قشر جوان که با فناوری توکنایز کردن دارایی ها، بلاکچین و رمزارزها آشنایی دارند، قابل استفاده است و خیلی برای سازمان‌ها قابل استفاده نیست. ققنوس از نظر فناوری و موضوع بسیار جدید است و تغییراتی که در حال ایجاد است، بنیادین است و چشم‌انداز آن را بلندمدت باید دید. تأکید دارم که هزینه تراکنش‌ها به‌صورت کلی بسیار بالا است که می‌توان با زیرساخت ققنوس هزینه تراکنش‌ها را در سطح کشور کاهش داد. مهم‌ترین مسئله فعالیت‌های تجاری این است که فرایندها زمان و هزینه زیادی می‌برد و ققنوس می‌تواند هزینه‌ها را با بهره‌گیری از زیرساخت نوین دفترکل توزیع شده و زنجیره بلوک کاهش دهد که این موضوع از ارکان اصلی اقتصاد دیجیتال است؛ نقش اصلی ققنوس تأثیر در ارکان اقتصاد دیجیتال است.
موضوع این شماره از نشریه «ارز دیجیتال بانک مرکزی» است. نظر شما درباره این پدیده چیست؟ آیا در آینده شاهد ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در سراسر دنیا خواهیم بود؟ در ایران چه طور، ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند برای ما مفید باشد؟ اصلاً چنین چیزی قابلیت عملیاتی شدن دارد؟
به نظر من در حال حاضر یک تقابل جدی بین طرفداران و معتقدان به سیستم‌های متمرکز و در اختیار دولت‌ها و پیروان و ترویج‌دهندگان سیستم‌های غیرمتمرکز و مبتنی بر اجماع عمومی وجود دارد که هریک دلایل مفصل خود را دارند که در این مجال نمی‌گنجد و مخاطب خاص خود را دارد.
برآورد من تعدیل بین این دو دیدگاه است؛ یعنی دولت باید جایگاه خود را ارتقا دهد و در مراحل شکل‌گیری سیاست‌ها و اجرای آنها علاوه بر ظرفیت‌های سازمانی به‌طور سیستماتیک از نظرات و اجماع متخصصین و خبرگان استفاده نماید. در روش‌های نظارتی و صدور مجوزها نیز از شیوه‌های غیرمتمرکز و متکی به نظر کل ذی‌نفعان استفاده شود. قاعدتاً اجرا و تصدی‌گری کاملاً می‌تواند با شیوه‌های جدید از بخش‌های دولتی منفک شود. افراطیون ماکسیمالیست‌های این حوزه باید بپذیرند که حفظ قدرت و جایگاه دولت رسمی با ویژگی‌های برشمرده غیرقابل اجتناب است و نمی‌توان آن را نفی کرد. هر نوع دیگر حاکمیت (مدیریت) به مرور تبدیل به دولت‌های پنهان و پیچیده غیررسمی خواهد شد که به نفع عموم مردم و ملت‌ها نیست.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
در عصر اطلاعات و اقتصاد دیجیتالی شیوه‌های کنونی ناکارآمد و هزینه‌بر هستند. البته قطعاً این حرکت در ابتدا سطحی و کند خواهد بود که به مرور توسعه خواهد یافت؛ چرا که رمزارز بانک مرکزی چه در سطح میان بانکی برای تسویه تراکنش‌ها و چه در سطح عموم و خرد، یک انقلاب پولی به حساب می‌آید و نمی‌توان انتظار داشت این تغییر به سرعت صورت پذیرد.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------
با این مقدمه بنده اعتقاد دارم، به دلیل کارکردها و ویژگی‌هایی که ارزهای دیجیتال دارند، قطعاً بانک‌های مرکزی به سراغ آن خواهند رفت؛ در غیر این صورت از فضای تحول جهانی عقب خواهند ماند. کمااینکه خانم کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا، در مقاله‌ای در سال 2018 و سخنرانی خود در سال 2020 به‌طور مستقیم به این مسئله اشاره کرده است. با یک جست وجوی ساده در اینترنت متوجه حجم انبوهی از مطالب از سال 2017 به بعد در این رابطه می‌شوید. در ایرانِ خودمان در برهه‌ای از زمان این مسئله دنبال شد و ماموریت‌هایی در این راستا به پست بانک و شرکت انفورماتیک داده شد.
در عصر اطلاعات و اقتصاد دیجیتالی شیوه‌های کنونی ناکارآمد و هزینه‌بر هستند. البته قطعاً این حرکت در ابتدا سطحی و کند خواهد بود که به مرور توسعه خواهد یافت؛ چرا که ارز دیجیتال بانک مرکزی چه در سطح میان بانکی برای تسویه تراکنش‌ها و چه در سطح عموم و خرد، یک انقلاب پولی به حساب می‌آید و نمی‌توان انتظار داشت این تغییر به‌سرعت صورت پذیرد. ضمن اینکه این تحول می‌تواند کسب وکار بسیاری از استارتاپ‌های حوزه پرداخت و حتی خود بانک‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. پس این تغییر نیاز به زمان دارد. برخلاف آنچه در مخالفت به رمزارزها مطرح می‌کنند، با انتشار رمزارز بانک مرکزی، کنترل، نظارت و اعمال سیاست‌های پولی از دست بانک مرکزی خارج نمی‌شود؛ بلکه این پدیده ضمن کاهش هزینه‌های عملیاتی، تسهیل و مدیریت پرداخت‌های خرد و کنترل خلق پول از قابلیت‌هایی همچون پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند نیز برخوردار است؛ همچنین بسیاری از تصدی‌گری‌های قدرت‌زا را حذف می‌کند که این هم یک ضرورت و هم به صلاح عموم است.
منبع: نشریه ققنوس؛ شماره چهارم؛ آذرماه ۱۳۹۹